لیشمانیوز

وضعیت بیماری سالک ( لیشمانیوز  ) در ایران

 

این بیماری بخصوص نوع نوع جلدی آن در نقاط مختلف کشور شایع و پراکنده است . سالک جلدی (پوستی ) در کانونهای مختلف کشور از هر دونوع روستایی و شهری و جود دارد و از سال 1368 تاکنون تعداد مبتلایان سیر صعودی داشته و افزایش چشمگیری را نشان داده است .

آلوده ترین استانها بر اساس آمار استانهای اصفهان و هرمزگان بوده اند .

 

عوامل عمده ای که باعث انتشار افزایش و توسعه روزبروز بیماری در نقاط مختلف کشور شده اند عبارتند از :

 

بقیه  مطلب در ادامه

 

1. بروز جنگ

2. تحرکات جمعیتی

3. گسترش حاشیه نشینی در شهرها

4. قطع سمپاشی علیه مالاریا

5. وجود شرایط انتقال (پشه ناقل بیماری سالک و بیمار ) در نقاط مختلف کشور  

 

کانونهای سالک در کشور

1-در نوع سالک جلدی شهری عمدتاً عبارتند از تهران ، مشهد ، شیراز ، نیشابور و کرمان

2 – در نوع سالک روستایی عبارتند از : نقاطی از استان اصفهان جنوب استان فارس ، خراسان ، مازندران ، خوزستان ، ایلام ، بوشهر و هرمزگان

بیماری در کشور اکثراً از نوع روستایی بوده و بالاترین میزان شیوع بیماری در اواسط پائیز تا اواسط زمستان می باشد .

وضعیت پراکندگی بیماری در شهرستان مشهد در حال حاضر بصورت کمربندی دور تا دور مشهد را احاطه کرده و همچنین بیماری در منطقه مرکز یعنی اطراف حرم مطهر گزارش می شود و در محدوده مرکز بهداشت شماره 3 شهرستان مشهد براساس برسی های بعمل آمده طی سالهای 82 – 81 بیشترین وفور بیماری به ترتیب در محدوده های همت آباد خواجه ربیع و مرکز امام رضا (صحرایی ) مشاهده شده است .

 

 عامل بیماری

 

انگل تک یاخته ای از جنس لیشمانیا است که انواع مختلفی دارد .

· لیشمانیوز جلدی شهری (سالک جلدی شهری یا خشک ) که لشیشمانیا تروپیکا

· لیشمانیوز جلدی روستایی (سالک جلدی روستایی یا مرطوب ) که لیشمانیا ماژور

· لیشمانیوز احشایی که لیشمانیا دونووانی یا اینفانتوم می باشد .

 

 ناقل بیماری

 

ناقل بیماری پشه ریزی است بنام پشه خاکی یا فلبوتوموس که اندازه آن 2 تا 3 میلی متر است . پشه خاکی ماده خونخوار است و از بدن انسان و بعضی از حیوانات تغذیه می کند .

پشه خاکی ماده معمولاً هر 5 روز یکبار خونخواری می کند و آلوده می شود . و پس از حدود 10 روز می تواند آلودگی یا به عبارتی عامل بیماری را به فرد دیگری منتقل کند .

پشه خاکی معمولاً در شب خونخواری می کند و روزها را در جاهای تاریک و مرطوب اماکن انسانی و یا حیوانی استراحت میکند .

طول عمر پشه خاکی بالغ حدود یکماه است .

 

 مخزن انگل

 

· مخزن در نوع شهری یا خشک انسان و گاهاً سگ است .

· در نوع روستایی یا مرطوب عمدتاً جوندگان ( موش ) است .

در نوع احشایی انسان مخزن است که البته بسته به نوع آن متفاوت خواهد بود به عنوان مثال در نوع هندی انسان و در نوع مدیترانه ای از جمله ایران سگ و سگ سانان مخزن اصلی بیماری هستند .

 

 سیکل بیماری یا زندگی انگل سالک

 

• انگل دارای دو مرحله زندگی است که عبارتند از

•1- مرحله لیشمانیایی که در داخل سلولهای ماکروفاژ پستانداران وجود دارد .

•2- مرحله لپتومونایی که در دستگاه گوارش پشه خاکی و همچنین در محیط کشت دیده می شود .

•3- در نوع احشایی محل استقرار انگلها در سلولهای بیگانه خوار ، بافت طحال ، کبد ، مغز استخوان و غدد لنفاوی و ممکن است در منوسیتهای خون نیز دیده شود .

•در نوع احشایی بیماری ممکن است از طریق انتقال خون ، جفت یا آلودگی مخاط چشم و تماس جنسی نیز باعث انتقال بیماری شود .

 

 دوره کمون و نهفتگی بیماری

  

•1- نوع روستایی یا مرطوب 1 تا 4 هفته

•2- نوع شهری یا خشک 2 تا 8 ماه و گاهی 1-2 سال

•3- نوع احشایی از چند هفته تا چند ماه و گاهی یکسال می باشد .

 

علائم بیماری بالینی

 

1- در نوع شهری بیماری دارای 4 مرحله است پاپول بی درد ، زخم ، شروع بهبودی و بهبودی کامل

که پس از طی دوره کمون در محل گزش پشه پاپول سرخ رنگی ظاهر می شود که بدون درد و در اثر فشار نیز محو نمی شود و گاهی خارش مختصر دارد و پس از گذشت چند هفته تا چند ماه ضایع بزرگتر شده و اطراف آنرا هاله قرمز رنگی می گیردو پس از گذشت 2 تا 3 ماه پاپول بصورت دانه سرخ و برجسته با سطحی صاف و شفاف و قوامی نرم در می آید و در روی آن فرو رفتگی به عمق یک میلیمتر که ته آن پوسته پوسته است دیده میشود که بالاخره ضایعه بصورت زخمی باز در می آید که حدود و حاشیه ای نامنظم و برجسته دارد هرچه تعداد ضایعات بیشتر باشد اندازه زخمها کوچکتر و بهبودی سریعتر است و بهبودی کامل پس از 6 تا 12 ماه رخ می دهد .

2-در نوع روستایی این شکل نیز دارای 4 مرحله است که پس از طی دوره کمون چند هفته تا چند ماه ضایعه بصورت جوش همراه با التهاب حاد ظاهر می شود و پس از دو هفته زخمی شده و که بسرعت بزرگ شده و اطراف آن پرخون می شود بهبودی زخم از وسط و اطراف بطور همزمان اتفاق می افتد . و بطور معمول زخم ظرف مدت 4 تا 6 ماه خوب می شود .

3-در شکل احشایی یا کالا آزار : استقرار بیماری معمولاً مخفیانه و بدون علائم مشخص صورت می گیرد و به کندی پیشرفت میکند .

علائم بیماری معمولاً با تب نامنظم ، بیقراری ، درد ناحیه طحال سرفه و کم شدن وزن ، بزرگی طحال و کبد ، کم خونی ، ورم دستها و پاها و صورت دیده می شود .از بین رفتن سلولهای بیگانه خوار بدن باعث کاهش قوای دفاعی بدن و سبب آمادگی بیمار برای پذیرش سایر عفونتها شده و اگر تشخیص و درمان به موقع انجام نگیرد موجب مرگ بیمار می گردد

 

تشخیص بیماری

 

•· در نوع پوستی (جلدی ) وجود زخمی که بیش از 10 روز طول کشیده باشد و مشاهده انگل در گسترش تهیه شده از ضایعه پوستی

•· نوع احشایی یا کالا آزار بروز علائم کلینیکی نظیر تب ، بزرگی کبد و طحال کاهش وزن کم خونی تغییر رنگ پوست (حالت برنزه ) و مشاهده انگل در گسترش تهیه شده از بافتها

 

درمان بیماری

 

  در نوع احشایی ترکیبات آنتی موان پنچ ظرفیتی یا گلوکانتیم یا پنتوستام به مقدار 20 میلیگرم به ازای هرکیلو وزن بدن به مدت 20 روز

  در نوع جلدی :

•در سه حالت توصیه به درمان میشود و در غیر اینصورت بهتر است درمان صورت نگرفته و زخم با گاز استریل پانسمان گردد

•1- زخمها بزرگ و چرکی باشند .

•2- تعداد زخمها زیاد باشند

•3- زخمها در صورت باشند

•(ترکیبات آنتی موان به مدت 10 تا 20 روز و تا 30 روز نیز میتوان ادامه داد

•کتوکونازول 200 تا 400 میلی گرم در روز به مدت 4 تا 6 هفته )